اخبار اقتصادی روز

سال 2017 میلادی به پایان نزدیک می شود. جهان در این سال شاهد بهبود نسبی اقتصاد بوده است؛ هرچند در این میان گاهی اتفاقات ناراحت‌کننده‌ای رخ داده و برخی روندهای نگران‌کننده نیز تداوم یافته‌اند.

طوفان‌های سهمگین و سیل‌های خانمان‌برانداز در نقاط مختلف جهان از جنوب آسیا گرفته تا حوزه دریای کارائیب، خسارات جانی و مالی زیادی از خود بر جای گذاشته‌اند. با وجود اینکه مردم در اقصی نقاط جهان به‌سرعت در حال وارد شدن به عصر دیجیتال هستند، کیفیت آموزش در بسیاری از کشورهای جهان کاهش یافته است. البته روند کاهشی فقر مطلق در جهان کماکان ادامه پیدا کرده و کیفیت زندگی انسان‌ها به لطف نوآوری و فناوری همچنان در حال بهبود است. از طرفی سرمایه انسانی اکنون دیگر بزرگترین منبع ثروت در جهان به شمار می‌رود.

به‌طورکلی آنچه در سال 2017 و سال‌های قبل از آن در جهان گذشته است را می‌توان در چند نمودار به‌صورت ذیل خلاصه کرد:

1. میلیون‌ها نفر در جهان دچار قحطی هستند و نیاز به کمک فوری دارند

برآورد می‌شود که در سال 2017 حدود 83 میلیون نفر در 45 کشور جهان نیازمند کمک‌های غذایی فوری بوده‌اند که این رقم در قیاس با سال 2015 بیش از 70 درصد افزایش نشان می‌دهد. تنها در کشور یمن –که در حال حاضر از لحاظ عدم امنیت غذایی در رتبه اول جهان قرار دارد- دست‌کم 17 میلیون نفر به غذای کافی دسترسی دائم ندارند و بیش از 3 میلیون نفر از کودکان، زنان باردار و زنانی که دارای نوزادان شیرخواره هستند، با مشکل سوءتغذیه مواجهند. ترکیب ناخوشایندی از تنش و درگیری، آوارگی در مقیاس وسیع، تغییرات آب و هوایی نامطلوب و تخریب منابع طبیعی باعث شده است که عدم امنیت غذایی برای میلیون‌ها نفر از مردم جهان تشدید گردد. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی برای غذا طی 15 سال آینده حداقل 20 درصد افزایش یابد.

2. انتشار گاز دی‌اکسید کربن به بالاترین میزان آن در تاریخ رسید

در روز 12 دسامبر (21 آذر) مصادف با دومین سالروز تصویب توافقنامه آب و هوایی پاریس سران کشورها و رهبران سازمان‌های بین‌المللی مجدداً در پاریس گرد هم آمدند و بر پایبندی به تعهدات خود در راستای مبارزه با تغییرات آب و هوایی تأکید کردند؛ آنها با دانستن این واقعیت تلخ که غلظت گاز گلخانه‌ای دی‌اکسید کربن در هوای کره زمین به بالاترین میزان آن در 800 هزار سال اخیر رسیده است، خواستار اقدام فوری جهت مهار این معضل شدند. حجم انتشار گاز دی‌اکسید کربن در هوای کره زمین بین سال‌های 1990 تا 2014 افزایش 60 درصدی داشته است. اگرچه این روند صعودی نامطلوب طی سال‌های 2014 تا 2017 تقریباً متوقف شده بود اما در سال جاری باز هم کره خاکی شاهد افزایش انتشار گاز دی‌اکسید کربن بوده است.

3. بلایای طبیعی در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفتند

گردبادهای متعدد، باران‌های موسمی سیل‌آسا و سیل‌های کم‌سابقه، خسارات جانی و مالی سنگینی بر ساکنان آمریکا، کشورهای حوزه دریای کارائیب و کشورهای جنوب آسیا تحمیل کردند. در سیرالئون و کلمبیا صدها نفر بر اثر رانش زمین پس از بارش‌های سنگین جان خود را از دست دادند. تعداد بلایای طبیعی –که حداقل 10 نفر کشته بر جای گذاشته و به بیش از 1000 نفر خسارت و آسیب وارد کرده باشند- امروز 4 برابر بیشتر از تعداد آنها در دهه 1960 است.

البته بلایای طبیعی برای اقشار مختلف مردم پیامدهای متفاوتی دارند؛ اقشار فقیرتر اگرچه در جریان بلایای طبیعی با خسارات مالی کمتری مواجه می‌شوند اما پیامدهای بعدی این حوادث برای آنها کمرشکن خواهد بود. سرمایه‌گذاری دولت‌ها برای بهبود مقاومت مردم در برابر بلایای طبیعی باعث می‌شود که چرخه فقر ناشی از اثرات بلایای طبیعی متوقف شود.

4. سرمایه انسانی دو سوم از ثروت جهانی را تشکیل می‌دهد

ثروت شامل کلیه دارایی‌های می‌شود که ایجاد درآمد (تولید ناخالص داخلی) و رشد اقتصادی را برای کشورهای جهان میسر می‌سازد. سرمایه‌گذاری بر روی افراد جامعه، ثروت بیشتری را پدید آورده و رشد اقتصادی را سرعت می‌بخشد. سرمایه انسانی که مهارت‌ها، تجربیات و کوشش‌های مردم را در بر می‌گیرد، بزرگترین ثروت در جهان امروز به شمار می‌رود، به‌طوری‌که 65 درصد از ثروت جهانی از سرمایه انسانی تشکیل شده است. البته این سهم در کشورهای کم‌درآمد تنها 41 درصد است و هرچه اقتصاد یک کشور بیشتر پیشرفت می‌کند، سرمایه انسانی اهمیت خود را بیشتر نشان می‌دهد. در جهانی که رشد فناوری در آن به‌سرعت اتفاق می‌افتد، اگر کشوری می‌خواهد از عرصه رقابت خارج نشود باید سرمایه‌گذاری فوری بر روی نیروی انسانی خود را در دستور کار قرار دهد.

5. حوزه آموزش و یادگیری دچار بحران شده است

آموزش یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاری‌هایی است که جوامع می‌توانند بر روی کودکان و سایر افراد انجام دهند. اما حوزه آموزش در حال حاضر با بحران دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ بر اساس آخرین گزارش توسعه جهانی که چندی قبل از سوی بانک جهانی منتشر شد، کمیت و کیفیت آموزش در داخل کشورها و نیز از کشوری به کشور دیگر، دچار تفاوت‌های آشکار است. در کشورهای بسیار فقیر جهان، کمتر از 20 درصد دانش‌آموزان مدارس ابتدایی در دروس ریاضی و روخوانی توانایی کافی دارند. دهها میلیون کودک در اقصی‌نقاط جهان بدون اینکه حتی ابتدایی‌ترین مهارت‌های زندگی را بیاموزند، دوران کودکی خود را سپری می‌کنند. تحقیقات بانک جهانی نشان می‌دهد که آموزش می‌تواند در بهبود وضعیت اقتصادی یک نسل در قیاس با نسل قبل کاملاً تأثیرگذار باشد. به‌عنوان‌مثال تنها 12 درصد از افرادی که در دهه 1980 میلادی در کشورهای کم‌درآمد و بسیار فقیر جنوب صحرای آفریقا زاده شده‌اند، تحصیلاتی بالاتر از والدین خود دارند؛ درحالی‌که این رقم در برخی کشورهای شرق آسیا بیش از 80 درصد است.

6. میلیون‌ها کودک همچنان از اختلال رشد رنج می‌برند

تا قبل از سن 6 سالگی، مغز انسان سریع‌تر از هر دوره دیگری رشد می‌کند. تغذیه ضعیف می‌تواند در آینده اثری عمیق و همیشگی بر یادگیری، سلامت و رفاه کودکان امروز داشته باشد. تعداد کودکان مبتلا به اختلال رشد از سال 1990 تاکنون به‌طورکلی کاهش یافته است اما در کشورهای جنوب صحرای آفریقا اوضاع متفاوت بوده است، به‌طوری‌که تعداد کودکان مبتلا به اختلال رشد در این منطقه از 45 میلیون نفر در سال 1990 به 57 میلیون نفر در سال 2013 رسیده است. اگر این روند در جنوب صحرای آفریقا برعکس نشود، آنگاه این منطقه هرگز نخواهد توانست هدف کاهش 40 درصد آمار کودکان مبتلا به رشد در افق 2025 را محقق سازد. با توجه به اینکه انتظار می‌رود مشاغل آینده نیازمند مهارت‌های جدید و پیچیده‌تری باشند، ضرورت سرمایه‌گذاری زودهنگام بر روی نیروی انسانی آینده بیش از پیش احساس می‌شود.

7. بخش قابل‌توجهی از جمعیت جهان را جوانان بیکار تشکیل می‌دهند

اشتغال مهم‌ترین راه خروج از فقر است اما در حال حاضر 60 درصد از جوانان 15 الی 24 ساله در سراسر جهان بیکار هستند. جمعیت جوانان 15 الی 24 ساله در جهان حدود 1.2 میلیارد نفر برآورد می‌شود که بیش از 525 میلیون نفر از آنها در جنوب آسیا و کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند. اشتغال جوانان نقش بسیار مهمی در حضور مؤثر آنها در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارد. از طرفی بنا بر تحقیقات انجام شده از سوی بانک جهانی، افزایش دسترسی به اینترنت باعث شده است که بسیاری از مردم جهان به دنبال کسب درآمدی بالاتر از گذشته باشند. در پایان سال 2015 تنها در آفریقای 1.2 میلیارد نفری بیش از 226 میلیون دستگاه تلفن هوشمند به اینترنت متصل بوده‌اند.

8. راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید آسان‌تر از گذشته شده است

طی 15 سال اخیر زمان موردنیاز برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید به نصف کاهش پیدا کرده است. برخورداری از یک بخش خصوصی چالاک و پرتحرک می‌تواند به ایجاد شغل‌های فراوان در کشورها منجر شده و وضعیت اجتماعی و اقتصادی آنها را دگرگون سازد. بر اساس جدیدترین گزارش منتشرشده از سوی بانک جهانی در مورد سهولت کسب‌وکار در جهان، طی 15 سال اخیر حدود 3200 مورد اصلاحات در محیط کسب‌وکار 186 کشور در نقاط مختلف جهان صورت گرفته است. امروز راه‌اندازی یک کسب‌وکار کوچک یا متوسط به‌طور میانگین تنها 20 روز زمان می‌برد، درحالی‌که این رقم در سال 2003 به‌طور میانگین 52 روز بوده است.

9. قدرت منابع انرژی تجدیدپذیر صنعت برق جهان را تحت تأثیر قرار داده است

انرژی‌های تجدیدپذیر ازلحاظ ارزش سرمایه‌گذاری و ظرفیت‌های جدید نیروگاهی در حال پیشی گرفتن از انرژی‌های فسیلی هستند و نظام تولید برق در جهان را دگرگون ساخته‌اند. در سال 2016 با سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی معادل 297 میلیارد دلار، بیش از 160 گیگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی برای تولید برق از خورشید، باد، آب، گرمای زمین و زباله‌های زیستی در سراسر جهان ایجاد شد. در حال حاضر حدود یک‌پنجم از انرژی موردنیاز جهان از طریق منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود. در سال گذشته نیز بیش از نیمی از ظرفیت‌های جدید نیروگاهی در سراسر جهان به نیروگاه‌های مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داشته است.