چند روز پس از نشست برجامی وین، گمانه‌زنی‌های گسترده‌ای درباره بسته پیشنهادی اروپا انجام شده است. ایران و سه کشور اروپایی به‌طور مشخص در دو حوزه بانکی و همچنین حوزه فروش نفت با یکدیگر مذاکره کرده‌اند.
در حوزه بانکی، اروپاییها به‌دنبال ایجاد کانالی هستند که از طریق آن امکان ارتباط بانکی فراهم شود و با توجه به تحریم‌های آمریکا، کانال طراحی شده باید به نحوی باشد که از طرف این تحریم‌ها مورد تهدید قرار نگیرد. به همین دلیل، اروپا در پی ایجاد یک حساب مخصوص است که بر مبنای آن بتواند، درآمدهای ایران را به‌صورت متمرکز در آن نگهداری کند. این خبر را دیروز، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به شکلی متفاوت تایید و از توافق اروپا با کار با ایران برای تجارت بدون دلار خبر داد.
در حوزه نفتی اما دیدگاه‌های دو طرف فاصله دارد. درحالی‌که ایران به‌دنبال دریافت ضمانت کمّی برای فروش نفت است، اروپا در بسته پیشنهادی به کمیت خرید نفت اشاره‌ای نداشته است. به‌عبارت دیگر ایران به‌طور مشخص خواستار روشن شدن سطح فروش نفت و ضمانت آن و همچنین تضمین دسترسی به پول حاصل از فروش آن است. مذاکرات در این زمینه همچنان ادامه دارد. درحالی‌که چند روز از نشست وزرای خارجه ۱+۴ در وین اتریش می‌گذرد، اتحادیه اروپا پس از نشست کمّیسیون مشترک برجام بیانیه‌ای منتشر و در آن اعلام کرد، حفظ کانال‌های بانکی، ادامه صادرات نفت‌وگاز ایران و ایجاد جو سرمایه‌گذاری مطلوب در ایران اولویت است. بسته ارائه شده از سوی اروپا پس از ارائه به وزارت‌خارجه در هیات دولت بررسی شده است. محور اول؛ به نقل‌وانتقال مالی و روابط بانکی اختصاص دارد و محور دوم بر پایه تجارت و به‌طور خاص فروش نفت ایران استوار است.
محور اول؛ نقل‌وانتقال
در حوزه نقل‌وانتقال مالی، اروپا به‌دنبال ایجاد کانالی است که از طریق آن امکان ارتباط بانکی فراهم باشد. با توجه به تحریم‌های ایالات‌متحده و محرومیت ایران از نقل‌وانتقال دلاری، کانال طراحی شده باید به‌گونه‌ای باشد که مشمول تحریم‌های آمریکا نشود. گفته می‌شود اروپا این کانال را از طریق یک حساب مخصوص ایجاد خواهد کرد.
حساب مخصوص چیست؟
حسابی است که نزد یک یا چند بانک مرکزی اروپایی ایجاد می‌شود و درآمدهای ایران در آن به‌صورت متمرکز نگهداری می‌شود. در حوزه نقل‌وانتقال مالی و بانکی دیدگاه‌های طرف ایرانی و اروپایی تا حدودی به هم نزدیک است و مذاکرات رضایت‌بخش گزارش شده است. در همین ارتباط، وزیر خارجه روسیه از یک توافق مهم خبر داد. لاوروف اعلام کرده که سه کشور اروپایی با تجارت با ایران بدون استفاده از دلار موافقت کرده‌اند. به گزارش راشا تودی، سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه روز دوشنبه اعلام کرد که سه قدرت اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) برای ادامه تجارت خود با ایران بدون استفاده از دلار موافقت کردند.
بنابر گفته لاوروف این تصمیم می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر تجارت شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی برای تجارت با ایران داشته باشد. او همچنین اعلام کرد که اعضای برجام به توافقی رسیده‌اند تا اقداماتی برای جلوگیری از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌هایی که با ایران به تجارت ادامه می‌دهند به‌کار بگیرند. وزیر خارجه روسیه افزود: «همه درباره این موضوع اتفاق‌نظر دارند که (تحریم‌های آمریکا) کاملا غیرقانونی و سیاستی غیرقابل قبول است.»
خرید کالا و تامین نیازهای عمومی از طریق واردات یکی از این محورها است. ایران در دوران تحریم‌های سال ۹۱، این تجربه را با هند از طریق دریافت روپیه و کالا داشت که در دوره جدید نیز این نیازهای وارداتی از طریق یک حساب متمرکز تامین می‌شود. اما چالش اصلی در حوزه نفت است.
فروش نفت ایران
اروپا در بسته خود ضمانت کمّی قرار نداده است، درحالی‌که ایران به‌دنبال دریافت ضمانت کمّی است. اروپا در بسته پیشنهادی بر تعهد برای حفظ خرید نفت از ایران در سطح کنونی موافقت کرده است. درحال‌حاضر اروپا حدود ۵۰۰ هزار بشکه خرید نفت از ایران دارد که با عقب‌نشینی توتال فرانسه و شرکت انی ایتالیا این رقم در ماه‌های آتی کمتر خواهد شد. برخی از صاحب‌نظران نفتی خرید ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت ایران به اروپا را نوعی پیروزی برای دولت آمریکا قلمداد می‌کنند. براساس اولتیماتوم ترامپ، کشورهای عمده خریدار نفت ایران باید تا ماه نوامبر میزان واردات نفت از ایران را به صفر برسانند. ترامپ همچنین به عربستان فشار آورده تا با افزایش تولید نفت به ۱۲ میلیون بشکه در روز، کسری موجود در بازار را برای جلوگیری از رشد قیمت جهانی نفت جبران کند.در چنین فضایی، طرف ایرانی سه خواسته مشخص از اروپا دارد:
خواسته اول، روشن شدن سطح خرید کنونی و ضمانت آن، خواسته دوم؛ تضمین دسترسی ایران به پول حاصل از فروش نفت به سایر کشورها همچون چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی و خواسته سوم؛ دسترسی به یکسری از پول‌های نفتی به‌صورت اسکناس است. در همین خصوص، ایران تصمیم دارد ۳۰۰میلیون یورو از دارایی‌های خود را از بانک تجاری ایران و اروپا به‌صورت نقد و با هواپیما به داخل کشور منتقل کند. دولت آلمان باید با درخواست ایران موافقت کند. محافل دولتی آلمان در گفت‌وگو با روزنامه پرتیراژ «بیلد» درخواست ایران برای انتقال ۳۰۰ میلیون یورو پول نقد از این کشور به مقصد تهران را تایید کرده‌اند.
ایران خواستار برداشت این پول از حساب‌های دولتی خود در بانک «تجارتی ایران و اروپا» در شهر هامبورگ آلمان است. از قرار به‌دلیل تحریم‌های مالی یک‌جانبه آمریکا، دولت ایران خواستار برداشت این مبلغ و انتقال آن به‌صورت نقد و با هواپیما به داخل کشور است. ایران گفته است که این مبلغ را برای تامین ارز سفرهای خارجی شهروندان ایرانی نیاز دارد که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا نمی‌توانند از کارت‌های اعتباری خود در خارج از کشور استفاده کنند. حساب بانک «تجارتی ایران و اروپا» توسط بانک مرکزی آلمان اداره می‌شود. برداشت ۳۰۰ میلیون یورو از حساب‌های ایران در این بانک باید توسط سازمان نظارت بر فعالیت‌های مالی آلمان تصویب شود. نوع درخواست ارائه شده از سوی دولت آلمان برای بررسی درخواست ایران در سازمان نظارت برفعالیت‌های مالی، به درخواست «بررسی انگیزه» منوط است. به گفته سخنگوی مطبوعاتی این سازمان این نوع درخواست برای دریافت «اطلاعات کافی و روشن در مورد روند انجام یک معامله» مطرح می‌شود.
گفته می‌شود در مذاکرات فنی قرار شده این مسائل بحث و بررسی شود. هرچند که طرف اروپایی در مذاکرات شفاهی وعده‌های زیادی داده، اما اذعان کرده به‌واسطه برخی مصلحت‌ها و ملاحظات سیاسی امکان مکتوب شدن آنها وجود ندارد. برخی ناظران می‌گویند رفتارهای ترامپ، ریسک همکاری‌ها را تا حدود زیادی بالا برده که طرف اروپایی نگران تحریم برخی موسسات خود از سوی ایالات‌متحده است. در همین ارتباط حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفت‌وگو با «الف»، در مورد بسته پیشنهادی اروپاییها و بسنده کردن آنها به کلیات ابراز کرد: «بیانیه‌ای که اروپاییها مطرح کردند، همان‌طور که آقای روحانی هم گفتند بسیار مایوس‌کننده و ناامیدکننده بود. اما اگر بخواهیم به‌صورت جزئی به این بیانیه اروپاییها بپردازیم آنها در مورد خرید نفت ایران و تبادل بانکی موضوعاتی را مطرح کردند که زمان‌بندی و مصادیق این پیشنهادات به ایران مشخص نیست. به‌طور مثال اینکه بعد از تحریم‌های آمریکا آنها قرار است دقیقا از چه زمانی و کدام مصادیقی که مطرح کرده‌اند را عملیاتی کنند؛ یعنی قرار است دقیقا در مورد خرید مقدار نفت و گاز از ایران چه اقداماتی را انجام دهند.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: «متاسفانه اروپاییها باید برای بسته پیشنهادی خود ضرب‌الاجل‌هایی را تعیین می‌کردند که چنین اقدامی را انجام نداده‌اند و همین موضوع از نظر ایران مایوس‌کننده است چراکه انتظار می‌رفت اروپا با شفافیت بسته نهایی خود را ارائه دهد.» او تاکید کرد: «اروپا باید جزئیات بیانیه خود را تا قبل از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران نهایی کند و با زمان بازی نکند. اروپاییها با ارسال این بیانیه کلی به ایران به‌دنبال خرید فرصت و زمان هستند تا بتوانند زمان را به نفع خود نگه دارند، بنابراین انتظار ایران از بسته پیشنهادی داشتن اقدامات عملی مبتنی بر زمان‌بندی مشخص است.»