یادداشت یلدا راهدار برای پایگاه خبری اتاق ایران
راهدار، نایب‌رئیس سازمان ملی کارآفرینی می‌گوید: قبل از حذف چهار صفر از پول ملی، باید از نظر کارشناسان بین‌المللی، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بهره جست. در وضعیت فعلی که کشور شرایط خاصی را از نظر اقتصادی می‌گذراند، حذف صفر از پول ملی نه‌تنها تأثیر مثبت نداشته، بلکه ممکن است پس از مدتی آثار تورمی بیشتری را ایجاد کند.
بار دیگر حذف 4 صفر از پول ملی موضوع بحث و تصمیم‌گیری است؛ از اواخر سال تا به امروز حذف چهار صفر از پول ملی بار دیگر در صدر اخبار و بحث‌ها قرار گرفته است. اواخر سال گذشته با رونمایی از اسکناس جدید 500 هزار ریالی زمزمه‌های حذف صفر از پول ملی قوت گرفت. روی این اسکناس 5 صفر دیده می‌شود که 4 صفر آن کم‌رنگ شده و پایین اسکناس عدد 50 به‌تنهایی قابل‌مشاهده بوده که سابقه نداشته است. البته بانک مرکزی در توجیه انتشار این اسکناس بهره‌گیری از امنیت بالا را عنوان کرده است.
بر اساس آمار بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، حذف صفر از پول ملی در دنیا سابقه دیرینه داشته و تاکنون 50 کشور یک یا تعدادی صفر را از پول ملی خود حذف نموده‌اند. اولین بار پس از جنگ جهانی دوم، در کشور آلمان غربی و در پی بروز ابرتورم، حذف صفر از پول ملی به اجرا درآمد. پس‌ازآن نیز برخی کشورها این کار را انجام داده و حتی برخی نام واحد پول خود را نیز تغییر دادند. نکته مشترک همه این کشورها پیش از حذف صفر، وجود ابر تورم مداوم بوده است.
برزیل طی 5 دهه گذشته، 18 صفر از پول ملی خود را حذف کرده است. این کشور در دهه‌های 80 و 90 میلادی با ابر تورم بیش از 6 هزار درصدی مواجه بوده است. این کشور درنهایت در سال 1996 پس چندین بار حذف صفر و تغییر نام واحد پول خود، به تورم تقریباً باثبات رسیده، هرچند نرخ تورم این کشور پس از سال 1996 نیز معمولاً دورقمی بوده است.
مثال دیگر کشور ترکیه است؛ ترکیه قبل از حذف 6 صفر از پول ملی خود، با اجرای برنامه‌های صندوق بین‌المللی پول ابر تورم لجام‌گسیخته را مهار کرد. در مقابل اقدام کشور زیمبابوه برای حذف 3 صفر از پول ملی در سال 2003 مؤثر نبود، چراکه این کشور قبل از این اقدام، برای کنترل تورم برنامه‌ای اجرا نکرد.
جریان حذف صفر از پول ملی و بررسی ابعاد آن به 25 سال پیش بازمی‌گردد. پس‌ازآن در دولت محمود احمدی‌نژاد دوباره در دستور کار قرار گرفت؛ و در آذرماه 1395 طبق مصوبه هیات دولت حسن روحانی مقرر شد که واحد پول به تومان (معادل 10 ریال) تغییر یابد که محقق نشد.
حذف صفر از پول ملی دارای مزایا و معایبی است که به‌طور خلاصه به آن اشاره می‌شود:
1-با حذف 4 صفر، محاسبات مالی و حسابداری راحت‌تر شده و امکان خطا کمتر می‌شود. البته لازم به ذکر است که ایران با پدیده ابر تورم تازنده مواجه نیست و قیمت کالاهای موردنیاز مردم عدد بزرگی را نشان نمی‌دهد که محاسبات را دچار مشکل کرده باشد. این مزیت برای کشورهایی کاربرد دارد که به‌عنوان‌مثال قیمت یک عدد نان آن‌ها برابر با یک‌میلیون واحد پولی آن کشور باشد!
2-مزیت دیگر حذف صفر، تأثیر روانی مثبتی است که بر جامعه می‌گذارد چراکه ممکن است برای عامه مردم این ذهنیت ایجاد شود که حذف صفر باعث کاهش قیمت‌ها می‌گردد.
3- مهم‌ترین عیب حذف صفر هزینه‌ای است که به دولت برای چاپ اسکناس‌های جدید تحمیل می‌شود و این هزینه در شرایط فعلی که درآمدهای ارزی دولت بسیار کاهش‌یافته و همچنین به دلیل وقوع سیل هزینه‌های اضافی برای دولت ایجادشده پیشنهاد نمی‌شود.
4- ایراد دیگر سوءاستفاده برخی افراد سودجو در قیمت‌گذاری کالاهای خود است. ممکن است برخی به بهانه حذف صفر و کاهش ظاهری نرخ کالاها، قیمت اقلام خود را بیش از واقع نشان دهند و عده‌ای نیز فریب نیرنگ این افراد را بخورند.
همان‌گونه که مثال‌هایی از کشورهایی که صفر را از پول ملی خود حذف کرده‌اند آورده شد، مشخص می‌شود که کشورهایی با حذف صفر در مهار تورم لجام‌گسیخته موفق بوده‌اند که در کنار این اقدام، برنامه‌هایی برای کنترل تورم به کار گرفته‌اند. اما این مسئله که حذف صفر درمان قطعی ابر تورم است تصوری اشتباه است.
بررسی تجربه کشورها در حذف صفر نشان می‌دهد کشورهایی که در مهار تورم با این روش موفق بوده‌اند که حذف صفر آخرین مرحله در فرآیند مهار تورم لجام‌گسیخته آنان بوده و پیش از حذف صفر اقدامات مؤثر دیگری انجام داده‌اند. شاید بتوان گفت مهم‌ترین اثری که حذف صفر در این جوامع داشته اثر مثبت روانی است.
بنابراین حذف صفر به‌منظور کنترل تورم زمانی می‌تواند مؤثر واقع شود که قبل از آن سیاست‌های مؤثر و عملی برای اصلاح نظام پولی و بانکی، تجدیدنظر در سیاست‌های پولی و مالی و ارزی درآمدی، اصلاح بودجه‌ریزی کشور، خصوصی‌سازی صحیح، رفع انحصار، آزادسازی اقتصادی و در کل هر آنچه باعث بروز تورم می‌شود، اعمال شود و درنهایت برای ایجاد تأثیر روانی، حذف صفر و حتی تغییر نام واحد پولی عملی شود.
بدین منظور بایستی از نظرات کارشناسان بین‌المللی و بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز بهره جست چراکه بیماری اقتصادی کشور روزبه‌روز در حال وخیم شدن است. به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی که کشور شرایط خاصی را از نظر اقتصادی می‌گذراند، حذف صفر از پول ملی نه‌تنها تأثیر مثبت نداشته بلکه ممکن است پس از مدتی آثار تورمی بیشتری را ایجاد کند.